Algemeen
Het wierdedorp Bierum, met haar rechthoekige structuur, ontstond in de middeleeuwen. De structuur van de wierde is in het huidige stratenpatroon nog te herkennen. In het zuidelijke gedeelte van het dorp ligt het nu als park dienende omgrachte terrein van de in 1825 gesloopte borg Luinga.
Exterieur
De Sebastiaan kerk (Kerkstraat 1) is een eenbeukige, driezijdig gesloten kerk; de ingebouwde, ongelede toren heeft een zadeldak. De van spaarvelden met rondbogen en een rondboogfries voorziene toren verrees in het eerste kwart van de dertiende eeuw. Het romano-gotische schip kwam in het tweede kwart van de dertiende eeuw tot stand en is voorzien van een rondboogfries, rondboogvensters met kraalprofielen en — aan de zuidzijde – lisenen. Het koor en de koorsluiting werden in de eerste helft van de veertiende eeuw gebouwd en zijn voorzien van getrapte steunberen en smalle spitsboogvensters. Aan de westzijde van de toren bevindt zich een opmerkelijk zware steunbeer met spitsbogige doorgang, die mogelijk al in de vijftiende eeuw is aangebracht om de toren tegen verzakking te beschermen. Deze steunbeer is later omklampt. De kerk is na oorlogsschade ingrijpend gerestaureerd in 1945-1950. Daarbij zijn de later aangebrachte spitsboogvensters van het schip weer vervangen door de huidige rondboogvensters. Ook kreeg toen het gereduceerde westwerk zijn huidige vorm met twee smalle zijvleugels aan weerszijden van de toren en inwendig op de verdieping een kapel, die via een opening met het schip in verbinding staat. Volgens overlevering werd in dezed kapel ooit school gehouden. De ruimte daaronder was als cachot in gebruik.
Interieur
Het interieur van het schip wordt overdekt door meloenvormige koepelgewelven met rondstaafribben; de koorsluiting heeft een straalgewelf. De koepelgewelven zijn deels voorzien van een romano-gotische beschildering met baksteenmotieven. De overige gewelfschilderingen dateren vermoedelijk uit de periode waarin het koor tot stand kwam. In het schip zijn behalve geometrische motieven ook afbeeldingen van St. Sebastiaan en paus Gregorius de Grote te vinden enop het straalgewelf van de koorsluiting een schildering van de Tronende Christus met de vier evangelistensymbolen, Maria met kind, Catharina van Alexandrië en enkele fabeldiertjes. Tot de kerkinventaris behoren een zandstenen doopvont (circa 1300), een preekstoel (omstreeks 1650), en een herenbank (eerste helft zeventiende eeuw) met later aangebrachte wapens van Maneil en Alberda — bewoners van de borg Luinga (eind achttiende eeuw). De kerk kreeg kort na de Reductie een orgel, afkomstig uit de geseculariseerde Benedictijnerabdij Oldenklooster, te Feldwerd, onder Holwierde. De jezuïet Franciscus Mijleman noteerde in 1664: “Het orgel van ’t clooster wort nu gebruickt in de kerk van Berum”. Een technische beschrijving van dit instrument is echter nergens bewaard gebleven. Grenzend aan het kerkhof lag het terrein van de borg Luinga, waarvan de bewoners collatoren waren van de kerk. De borg werd in september 1823 op afbraak verkocht. In 1756 had het echtpaar Van Maneil de Luingaborg gekocht en op 8 augustus van dat jaar plechtig intrede gedaan in de kerk als “Heer en Mevrouw van Bierum”. In juni 1765 overleed baron Warmolt van Maneil. Na het overlijden van diens weduwe in april 1787, volgde op 21 juli van dat jaar, met een speciale kerkdienst de “openbaare intrede” op Huize Luinga van de nieuwe Heer van het dorp, Cornelius Baron van Maneil en diens echtgenote Josina Petronella, Baronesse van Maneil, geboren Alberda van Bloemersma “met derzelver drie Freulen Dochteren”. Dit echtpaar schonk in 1792 een nieuw orgel aan de kerk, dat op 20 september 1792 in gebruik werd genomen. Het instrument werd gebouwd door de compagnons F.C. Schnitger & H.H. Freytag en mocht toen “naar het getuigenis van den beroemden Keurmeester, den Heere Tammen, als een pronkjuweel geschat worden”. Een dispositie werd aan het eind van de 18de eeuw niet opgetekend, maar het instrument werd in de daarop volgende eeuwen vrijwel niet gewijzigd. Toch blijken de diverse notities uit de vorige eeuw tegenstrijdigheden te hebben, zodat de oorspronkelijke nomenclatuur niet precies is na te gaan. Het instrument heeft wel steeds een Manuaal met 10 stemmen gehad en had tot begin deze eeuw drie blaasbalgen.De kerk bevat verder enkele zeventiende-eeuwse grafzerken, een rouwbord voor Onno Joachim van Berum (1733) en een opmerkelijk draperie-vormig rouwbord in Lodewijk XIV-stijl voor Warmolt baron van ]llaneil (overleden in 1765). Buiten tegen de noordgevel staat een laat-gotische zerk met evangelistensymbolen.
Voor bezoekers informatie:
Bos J R B
Schoolpad 2
9906PS Bierum
0596-681133